KOOPERATİFLERE YÖNELİK HİBE DESTEĞİ

Seçkin CENKIŞ / Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü

1. GİRİŞ
Kooperatifler, ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve
geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ekonomik ve sosyal imkânların karşılıklı
yardımlaşma ve dayanışma anlayışı içerisinde bir araya getirilmesiyle oluşmaktadır.
Gelişen ekonomimizde kooperatifler, sadece kendi tüzel kişilikleri ve ortakları için
değil içinde bulundukları toplum için de önemli oluşumlar haline gelmiş, aynı zamanda
ekonomik ve ticari hayatta kendine has özellikleri ile başarılı girişimler olmuşlardır. Bununla
birlikte, hala insanların kendi ekonomik durumlarını korumak ve geliştirmek amacıyla
gönüllü olarak bir araya gelmeleri ile kurulan ve dolayısıyla zayıf kesimlerin dayanışma
kuruluşu olan kooperatifler de bulunmaktadır.
Kooperatiflerin bu bakımdan bazı destekler ile özendirilmesi ve böylece ortaklarına
belirli imkanlar sağlanması gerekmektedir. Bu çalışmada kooperatiflere ve bunların üst
kuruluşlarına yönelik olarak geliştirilen hibe desteği mekanizması üzerinde durulacaktır.
2. KOOPERATİFLERİN DESTEKLENMESİ PROGRAMI (KOOP-DES)
2.1. Programın Dayanağı
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 640 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname’nin 13 üncü maddesinde “Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü’nün
görevleri arasında “Kooperatiflerin amaçlarını gerçekleştirmek için hazırlayacakları projeleri
desteklemek ve teşvik etmek, teşvik ve desteklere yönelik düzenlemeler yapmak.” hükmü
bulunmaktadır.
Ayrıca, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının tarafından hazırlanan ve 17/10/2012 tarih ve
28444 sayılı Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Türkiye
Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planı”nda “3.3. Üretimi artırmak amacıyla verilen
kamusal desteklerin kooperatifçiliği özendirmeye yönelik uygulanması için Kooperatifçiliği
Destekleme Programının hayata geçirilmesi sağlanacaktır.” eylemi bulunmaktadır.
Yine, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 2013-2017 Stratejik Planı Hedef 4.1. kapsamında
kooperatiflere kamusal mali destek sağlamaya yönelik olarak “Kooperatifçiliği Destekleme
Programı”nın hayata geçirilmesini sağlamak eylemi yer almaktadır.

2.2. Programın Oluşması ve Amaçları
Kooperatiflerin Desteklenmesi Programının hayata geçirilmesi öncesinde bir dizi
fizibilite ve saha çalışmaları yapılmıştır. Bu kapsamda, kooperatiflerin hangi alanlarda
kamusal desteğe ihtiyaç duyduklarına ilişkin olarak kooperatiflerde ayrıntılı anket çalışması
yapılmış, sektör ve kamu çalıştayları yapılarak kooperatiflerin yararlanmış oldukları kamusal
destekler ve yararlanma durumları incelenmiş, dünya genelinde kooperatiflere verilen
destekler ve izlenen yöntemler değerlendirilmiş, kamusal mali destek veren kurumların
destekleri dağıtırken uyguladıkları sistemler incelenmiş ve bu çalışmaların sonucunda,
kooperatiflerin destek ihtiyacının kapsamı ve şartları belirlenerek Kooperatifçilik Proje
Destek Yönetmeliği hazırlanmıştır.
Kooperatiflerin Desteklenmesi Programının çerçevesini çizen, kapsamını ve
süreçlerini belirleyen anılan yönetmelik 30/07/2013 tarih ve 28723 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

KOOP-DES Programının genel amaçları;

– Kooperatifler ve üst kuruluşlarının kendi kaynaklarıyla gerçekleştiremedikleri üretim
ve istihdama katkısı olacak projelerinin hayata geçirilmesini sağlamak,
– Kooperatiflerin kurumsal kapasitelerinin güçlenmesini sağlamak, faaliyetlerinde
etkinlik ve verimliliği arttırmak,
– Kooperatif ortaklarının gelir düzeyini artırmak,
– Kooperatif ve üst kuruluşlarının teknolojiyi takip etmeleri ve yeni tekniklerden
yararlanmalarını sağlamak,
– İş gücüne katılamamış dezavantajlı kesimlerin kooperatif çatısı altında
örgütlenmelerini sağlamak,
– Yeni kooperatif türleri ile bireysel tasarrufları ülke ekonomisine kazandırmak
olarak özetlenebilir.
Netice itibariyle kooperatiflerin; üretim ve istihdama katkısı bulunacak projelerinin
bedellerinin bir bölümünün hibe yoluyla desteklenerek, kooperatiflerin sermaye sıkıntısı
nedeniyle yapamadıkları yatırımları yapabilmelerine imkan oluşturulması ve kooperatif
ortaklarının ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanması hedeflenmektedir.
2.3. Hibe Desteğinin Kapsamı ve Miktarı
Program kapsamında desteklenecek kooperatiflerin üretim ve istihdama katkısı olacak
projelerine ilişkin olarak;

– Kooperatiflerin faaliyet konularına göre makine ve/veya ekipman ile ilgili mal
alımlarına,
– Ortaklarının en az % 90’ını kadınların oluşturduğu kooperatiflerin işletecekleri yaşlı
ve engelli bakım merkezleri ile çocuk kulüpleri, kreş ve gündüz bakımevlerinin demirbaş eşya
niteliğindeki yatırım malı alımlarına,
– Kooperatiflerin ürettikleri ürünlerin tanıtımı ve pazarlanmasına ilişkin sergi ve fuar
katılımlarına yönelik hizmet alımlarına,
– Mal alımları için hibe desteği verilecek kooperatiflerin projelerine ilişkin nitelikli
personel istihdamlarına,
destek verilecektir.
Kooperatiflerin sunacakları proje başvurularında hibeye esas proje tutarı azami sınırı;
– Kooperatiflerin mal alımlarında 200.000 Türk Lirasını,
– Hizmet alımlarında 30.000 Türk Lirasını,
– Nitelikli personel istihdamında yıllık bir personel için 30.000 TL’yi, iki personel için
toplam 60.000 TL’yi,
geçemeyecektir.
Kooperatiflerin desteklenmesine karar verilen mal ve hizmet alımlarında hibeye esas
proje tutarlarının kalkınmada öncelikli yörelerde % 75’i, diğer bölgelerde % 50’si ve
kalkınmada öncelikli yöre şartı aranmaksızın ortaklarının en az % 90’ını kadınların
oluşturduğu kooperatiflerde ise % 75’i Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca hibe olarak
karşılanabilir. Hibeye esas proje tutarının kalan kısmı proje yürütücüsü kooperatifçe
karşılanacaktır.
Nitelikli personel istihdamının hibeye esas proje tutarının azami sınırının % 100’üne
kadar olan kısmı Bakanlıkça hibe olarak karşılanabilir. Nitelikli personel istihdam desteğinin
azami süresi bir yıldır. Nitelikli personel istihdam desteği kooperatifin yeni istihdam edeceği
en fazla iki personel için verilmektedir.
Öte yandan, program kapsamında hibe desteği talep eden kooperatiflerin,
başvurdukları proje konusunda diğer kamusal desteklerden yararlanmamış olmaları
gerekmektedir. Ayrıca, hibe desteği alan kooperatifler aynı proje konusunda beş yıl içerisinde
tekrar hibe desteği başvurusunda bulunamayacaklardır.
2.4. Hibe Desteği Süreci
Kuruluş, işleyiş ve denetim işlemlerine ait hizmetlerin Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
tarafından yürütüldüğü, genel hükümlere tabi kooperatif ve üst kuruluşları ile tarım satış

kooperatif ve üst kuruluşlarının yararlanabileceği hibe desteği süreci, Bakanlığın hibe desteği
çağrısına çıkması ile başlamaktadır.
Program kapsamında hibe desteğinden yararlanmak isteyen kooperatifler, Yönetmelik
kapsamında yer alan konularda hazırlayacakları projelerle kooperatif merkezinin bulunduğu
ildeki Ticaret İl Müdürlüğü’ne başvuru yapacaklardır.
Kooperatiflerin proje başvuruları, İl Proje Yürütme Birimi tarafından Yönetmelik ile
Uygulama ve Değerlendirme Kılavuzunda belirlenen başvuru şartlarını taşıyıp taşımadığı
yönünden incelenecek, şartları taşıyanlar veya gerekli düzeltmeleri yapanlar kabul,
taşımayanlar ise red edilecektir.
Daha sonra başvuru şartlarını taşıyan kooperatiflerin projeleri, İl Proje Komisyonu
tarafından, Yönetmelik ve Kılavuzda belirlenen kriterlere göre değerlendirilecek, belli
puanlamalara tabi tutulacak ve düzenlenecek raporlarla Bakanlığa gönderilecektir.
Bakanlık bünyesinde oluşturulan Merkez Proje Komisyonu, İl Proje Komisyonunun
yaptığı değerlendirme sonucunda uygun görülen projeleri, Yönetmelik ve Kılavuzda belirtilen
esaslar çerçevesinde inceleyip ve bütçe imkânları çerçevesinde, destekleme konusunda nihai
kararı verecektir.
Destek verilmesine karar verilen kooperatif projeleri Bakanlığın resmi internet
sitesinden ilan edilecek ve belli süre içerinde desteklenecek kooperatif yetkilileri ile ilgili İl
Müdürü arasında bir hibe sözleşmesi imzalanacaktır.
Bu aşamadan sonra Yönetmelik, Kılavuz ve Hibe Sözleşmesi hükümleri çerçevesinde
gerçekleştirilecek projelerin uygulanma durumu izlenecek ve Bakanlık tarafından, hibe destek
miktarı nakit olarak kooperatifin banka hesabına aktarılacaktır.

3. SONUÇ
Kuruluş amaçları çerçevesinde ortaklarına hizmet sunan kooperatifler, rekabet ile
kamu yararı arasında bir denge kurulmasının aracı olarak önemli görevler üstlenmektedirler.
Bu bağlamda, sınırlı sermaye ile oluşan kooperatiflerin finansman yapısının güçlendirilmesi
ile piyasada etkinlik kazanmaları sağlanmalıdır.
Kooperatifleri sürekli olarak kamusal desteğe bağımlı hale getirmeden, onlara
başlangıç sermayesi niteliğinde, üretim ve istihdamı artıracak pazarlama faaliyetlerini
kolaylaştıracak projelerle hibe desteği verilmesi önemli bir gelişmedir.
Ayrıca, desteklerle kooperatiflerin daha etkin ve verimli çalışması sağlanarak, başarılı
kooperatifçilik uygulamalarının olduğu gelişmiş ülkelerdeki gibi, ekonomik katma değerin
artırılması, kurumsal kapasitelerin güçlendirilmesi, işsizliğin azaltılması, insan kaynağı

kapasitesinin geliştirilmesi, işgücü piyasasında yeterince yer alamayan ve dezavantajlı gruplar
arasında olan kadınların emeğinin değerlendirilerek ekonomiye kazandırılması, sonuçta ise
ülke vatandaşlarının ekonomik ve sosyal refahının artırılması gerçekleştirilmelidir.
Kooperatiflerin üretim ve istihdama katkısı bulunacak projelerinin bedellerinin bir
bölümünün, Kooperatiflerin Desteklenmesi Programı kapsamında hibe yoluyla karşılanması,
kooperatiflerin sermaye yetersizliği nedeniyle gerçekleştiremedikleri yatırımları
yapabilmelerine imkan oluşturması bakımından iyi bir başlangıç olacaktır. Kooperatif ve üst
kuruluşlarının bu çerçevede anılan desteklerden yararlanmak amacıyla Bakanlık çalışmalarını
izlemeleri ve uygun projeler geliştirmeleri gerekmektedir.